Tiêu chảy cấp ở trẻ em

II. Chẩn đoán

1. công tác chẩn đoán

a) Hỏi bệnh sử:

Tiêu chảy:

Bắt đầu từ khi nào?
Phân có đặc điểm gì (lỏng, nước, có máu, chất nhầy)?

Chế độ ăn uống: Có thay đổi gì so với bình thường không?

Thuốc đang dùng: Có dùng kháng sinh, thuốc giảm đau, hoặc bất kỳ loại thuốc nào khác không?

Triệu chứng khác: Có sốt, đau bụng, buồn nôn, ói mửa không?

Tiền sử bệnh: Có tiền sử bệnh đường tiêu hóa không?

Điều kiện sống: Có tiếp xúc với nguồn nước hoặc thực phẩm không đảm bảo vệ sinh không?

b) Khám lâm sàng:

Dấu hiệu mất nước:

Mệt mỏi, li bì, kích thích
Mắt trũng
Khát nước, miệng khô
Da kém đàn hồi, khi véo da chậm hồi phục

Dấu hiệu khác:

Bụng đau, chướng
Nôn ói
Sốt

Các dấu hiệu cảnh báo:

Co giật
Mất ý thức
Tiểu ít hoặc không tiểu
Thở nhanh, khó thở

c) Xét nghiệm:

Xét nghiệm máu:

Khi có sốt, tiêu phân có máu, có dấu hiệu mất nước: Giúp đánh giá tình trạng nhiễm trùng, viêm nhiễm, mức độ mất nước và các rối loạn điện giải (như Kali, Natri).
Các chỉ số thường được xét nghiệm: Công thức máu, tốc độ lắng máu, protein C phản ứng, các chỉ số viêm, điện giải đồ.

Xét nghiệm phân:

Soi phân: Nhằm tìm kiếm ký sinh trùng (như amip, giardia), trứng giun sán, vi khuẩn gây bệnh (như Salmonella, Shigella).
Cấy phân: Để xác định loại vi khuẩn gây bệnh và lựa chọn kháng sinh điều trị phù hợp.

Xét nghiệm khác:

Ion đồ, đường huyết, khí máu: Đánh giá tình trạng rối loạn điện giải, đường huyết và tình trạng toan kiềm.
Chức năng thận: Đánh giá chức năng thận, có thể bị ảnh hưởng trong trường hợp tiêu chảy nặng hoặc do nhiễm trùng.
Siêu âm bụng: Đánh giá hình ảnh các cơ quan trong ổ bụng, phát hiện các bất thường như viêm ruột thừa, sỏi mật, u khối...
X-quang bụng không chuẩn bị: Đánh giá tình trạng khí trong ruột, có thể phát hiện tắc ruột, thủng ruột.
X-quang phổi: Để loại trừ khả năng viêm phổi, đặc biệt khi bệnh nhân có sốt cao, khó thở.
ECG: Đánh giá nhịp tim và các bất thường điện tâm đồ, đặc biệt khi bệnh nhân có rối loạn điện giải nặng.

2. Chẩn đoán

a) Mức độ mất nước:

Mất nước nặng	Có mất nước	Không mất nước
Có 02 trong các dấu hiệu sau:	Có 02 trong các dấu hiệu sau:	Không có đủ các dấu hiệu đã được phân loại mất nước, mất nước nặng
1. Lì bì hoặc hôn mê	1. Kích thích, vật vã
2. Mắt trũng	2. Mắt trũng
3. Không uống được hoặc uống rất kém	3. Uống háo hức, khát
4. Nếp véo da mất rất chậm	4. Dấu véo da mất chậm

Mất nước nặng

Có mất nước

Không mất nước

Có 02 trong các dấu hiệu sau:

Không có đủ các dấu hiệu đã được phân loại mất nước, mất nước nặng

1. Lì bì hoặc hôn mê

1. Kích thích, vật vã

2. Mắt trũng

3. Không uống được hoặc uống rất kém

3. Uống háo hức, khát

4. Nếp véo da mất rất chậm

4. Dấu véo da mất chậm

b) Chẩn đoán biến chứng:

Rối loạn điện giải:

Rối loạn Natri
- Hạ Natri: Na < 125 mEq/L: ói, co rút cơ, lơ mơ Na < 115 mEq/L: hôn mê, co giật
- Tăng Natri: khi Natri máu > 145 mEq/L
Rối loạn kali máu:
- Hạ kali máu: Kali < 3,5 mEq/L
  - Cơ: yếu cơ, yếu chi, liệt ruột, bụng chướng
  - Tim: chậm tái phân cực của tâm thất: ST xẹp, T giảm biên độ, xuất hiện sóng U. Nếu giảm kali máu quá nặng: PR kéo dài, QT dãn rộng, rối loạn nhịp (giống ngộ độc digitalis).
- Tăng kali máu: Kali > 5 mEq/L
  - Cơ: yếu cơ
  - Tim: T cao nhọn, QT ngắn (K+ = 6,5 mEq/L), block A-V, rung thất (K+ > 9 mEq/L)
Rối loạn toan kiềm: Thường là toan chuyển hóa: pH máu động mạch < 7,2, HCO₃⁻ < 15 mEq/L, nhịp thở nhanh sâu
Rối loạn đường huyết: đường huyết ≤ 45 mg%
Suy thận cấp: BUN, Creatinin / máu tăng.

III. Điều trị

nguyên tắc điều trị

điều trị đặc hiệu: mất nước, kháng sinh
xử trí kịp thời các biến chứng
dinh dưỡng

xử trí ban đầu

xử trí sốc, co giật, rối loạn điện giải, suy thận ở các bài viết tương ứng
xử trí hạ đường huyết:
- Cho uống nước đường 50ml ( 1 muỗng cà phê đường pha 50ml nước chín)
- Hoặc truyền TM glucose 10% 5ml/kh/15p
Xử trí toan chuyển hoá
- khi pH máu động mạch <7.2 hoặc HCO3- <15mEq/L
- Lượng HCO3 tính theo công thức
  - HCO3( mmol ) = Base excess x 0,3 x P ( Kg )
  - 1ml NaHCO3 8,5% = 1 mmol HCO3

điều trị đặc hiệu

Điều trị mất nước
- Điều trị mất nước nặng
- Điều trị có mất nước
điều trị duy trì
điều trị kháng sinh
- Chỉ những bệnh nhân phân có máu hoặc nghi ngờ tả mới cho kháng sinh
điều trị hỗ trợ